E-ticaret dünyası her geçen gün gitgide büyümekte ve hayatımıza daha da dâhil olmaya devam ediyor. Büyüyen bu iş kolu gelişme süreci içinde olması nedeniyle klasik ticaretin potansiyel sorunlarını da beraberinde taşımaktadır. Bu potansiyel problemlerin en büyüğü olan stok yönetimi en az klasik ticaret kadar e-ticaret dünyasında etkilemektedir.
E-ticaret içinde çok fazla önemsenmeyen ama en önemli konuların başında gelen stok kontrolü firmaların gelecekteki durumlarının belirlenmesinde de önemli yer teşkil etmektedir. Doğru stok kontrol yöntemleri sayesinde bir firma belki de gelecekteki zarar etme tehlikesini oldukça azaltabilir.
Stok Kontrol Yönetimi Nedir?
Stok kontrol yönetimi kısaca, bir firmanın envanterine giren ve çıkan tüm ürünlerin takibine verilen addır. Stokların merkezi bir kontrol altında tutulması, stok maliyetlerinin azaltılması, ürünlerin özelliklerine göre düzenlenmesi gibi konularda firmalara hem ekonomik hem de zaman konusunda tasarrufu amaçlar. E-ticaret içerisinde stok kontrol yöntemleri firmaların sermayelerini ve ürünlerini daha verimli kullanmalarını sağlar. Tedarik, stoklama ve satış olarak üç ana başlık altında süreç yönetimi sağlanmaktadır.
E-ticaret İçin Stok Kontrol Yönetimine Neden İhtiyaç Duyulur?
Stok kontrol yönetimi en az klasik ticarette olduğu kadar e-ticaret içinde de önemli yer tutmaktadır. Stok kontrol yönetimleri karmaşık olmamakla birlikte bir firmanın stok seviyelerini öğrenmenin en kolay yoldur. Bu süreçte hızlı sonuca varmak için cevap bulma adına sorulması gereken başlıca sorular şu şekilde olması gerekir.
Yeniden Ne Zaman Sipariş Verilecek
Stok kontrol yönetiminde ilk olarak eldeki stokun ne zaman biteceğini bilmek gerekir. Bir firma talep karşısında müşterisine ürün sağlayamayacak konumda olmak istemez. Örneğin; haftalık ev alışverişi gibi düşünebilirsiniz. Yeniden satın almak için buzdolabınızdaki tüm yumurtaların bitmesini beklemenize gerek yok. Bitmeye yakın haftalık tüketiminize göre eve yeniden yumurta almanız gerekir.
Yeniden Ne Kadar Sipariş Verilecek
E-ticaret sitesi üzerinden en çok sattığınız ürünü belirledikten sonra tekrardan ne kadar sipariş vermeniz gerektiğini öğrenebilirsiniz. Örneğin; otomobil aksesuarı ve malzemeleri satışı yaptığınız bir e-ticaret siteniz var. Satış yaptığınız bölgede dolu yağışı oldu ve bu da arabasını sürekli dışarıda muhafaza etmek durumunda kalanlara oldukça zarar verdi. Bu süreçte tekrardan aynı şekilde zarar görmek istemeyenler hızlıca otomobil brandası için sizin sitenize akın etti.
Elinizdeki stok bitmeye yakın ve yeniden tedarik etmeniz gerekiyor. Bu süreçte stok durumunu gelecekteki potansiyel satışlarınıza göre güncellemeniz gerekiyor. Belirli periyotta yüksek satış getirdi diye o üründen çok fazla sipariş vermeniz ve gelecekte satamamanız durumunda o ürün stoğunuzda oldukça fazla ve uzun süre yer kaplayabilir.
Daha fazla farklı ya da yan ürün sipariş vermeli miyiz?
Yüksek satışı olan ürünler gibi benzer ve yan ürün stok yönetimi de önemlidir. Yine yukarıda verdiğimiz örnekte olduğu gibi; çok fazla otomobil brandası sattık acaba yanında araç kurulama bezi de çok satar mı? Doğru stok kontrolü yeni potansiyel çok satılabilecek ürünleri de ortaya çıkarabilir ve satış başarısına doğrudan katkı sağlayabilir.
Ürün depoda ne kadar süre kalabilir?
Raf ömrü kısa olan, çabuk bozulan, modası hızlıca geçebilecek ya da mevsimlik ürünlerin stok yönetimi dikkatlice yapılmalı. Süt ve süt ürünleri gibi hayvansal ürünlerin raf ömürleri bilindiği gibi oldukça kısadır. Bu ve benzeri iş kolunda hizmet veren firmaların stok kontrolü yönetimlerini diğer raf ömrü uzun olan sektörlere göre nispeten daha sıkı ele almaları gerekir.
Stok kontrol yöntemleri bu sorulara hızlıca cevap vermenizi sağladığı gibi satış potansiyelinizi de yükseltecektir. Bu şekilde firmanızın gelecekteki gidişatını görmeniz kolaylaşacak ve sizin kontrolü sürekli elinizde tutmanızı sağlayacaktır.
Stok Kontrol Yönetiminin Yararları Nelerdir?
Stok kontrolü yönetimi, üretimi ve arz sürecini doğrudan etkileyen ve bir firmanın gelecekteki konumunu doğrudan belirleyecek büyüklükte öneme sahiptir. Doğru şekilde yapılan stok kontrolü firmalara oldukça yarar sağlar. Başlıca önemli yararları ise şu şekilde sıralanabilir.
- Düzenli stok kontrolü doğrudan satışı artırabilir.
- Tedarik süreci düzene girer.
- Stok maliyetlerini düşürür.
- Envanterdeki ürün kaybını en aza indirmeyi sağlar.
- Gerçek zamanlı stok kontrolü müşteriye ürünün daha hızlı ulaştırılmasını sağlar.
- Çalışan ve müşteri memnuniyetini artırır.
- Hızlı ve doğru ürün teslimi dolayısıyla müşteri sadakatini artırır.
- Firmanın gelecekteki konumunu şeffaf şekilde ortaya koyar.
Doğru Stok Kontrol Yönetimi Yazılımının Seçimi
Günümüz bilişim teknolojileri sayesinde insanoğlu paradan olduğu kadar zamandan da tasarruf etmeye başladı. Bu sayede stok yönetimi gibi oldukça zaman alan yönetim süreçleri de daha doğru şekilde yapılabilir hale geldi. Yine de stok kontrol yönetimine hala gerekli önemi vermeyen birçok küçük işletme bulunmaktadır.
Stok kontrol yönetimi için doğru yazılımı kullanmak bir firmaya hem ekonomik hem de zaman olarak oldukça yarar sağlamaktadır. Kendi firmanıza göre mutlaka özelleştirilmesi gereken stok kontrolü yazılımı için öncelikli aranması gereken kriterler ise şu şekilde olmalıdır.
- Kullandığınız stok kontrol yazılımı gerçek zamanlı ve eksiksiz analiz kabiliyetinde olmalı.
- Fazla veya eksik stoklamayı mutlaka hesaba katmalı.
- Mevsimselliği veya dönemselliği mutlaka hesaba dâhil etmeli.
- Stoktaki ürünlerin yaşam döngülerinin neresinde olduğuyla ilgili ayarlamalar yapabiliyor olmalı.
Ayrıca, fiyat optimizasyonu yapan bir yazılım kullanmak da büyük fayda sağlamaktadır. Bu şekilde dönemsel olarak değişen fiyat düzenlemelerini yapabileceğiniz gibi bu dönemlerde hangi ürünü daha fazla satabileceğinizi de belirlemenizi sağlayacaktır. Sonuç olarak, bu da size o belirli ürünü yüksek karla satmanızı sağlayacak ve aynı zamanda stoğunuzu eritip yeni ürünlere yer bulabileceksiniz.
Eğer belli bir hacmin üzerine çıktıysanız ve şirketinizi daha da büyütmek istiyorsanız bu konuda uzmanlaşmış birini işe almanız en doğrusu olabilir. E-ticaret meslekleri yazımızdan sektördeki özelleşen meslekleri de inceleyebilirsiniz.
Stok Kontrol Yöntemleri Nelerdir?
Doğru ve sonuç odaklı stok yönetimi için uygulanabilecek farklı yöntemler bulunmaktadır. Bu yöntemleri uygulayan e-ticaret firmaları stok yönetimlerinde hızlıca başarıya ulaşacaklardır. Stok kontrolü yöntemleri şu şekilde sıralanmaktadır.
PAR Seviyesinin Ayarlanması
PAR seviyesi kısaca, bir firmanın bir ürünü stoklarında bulundurması gereken asgari miktara denir. Envanterdeki ürünlerin stok dışı kalmasını engellemek ve bir sonraki tedarik zamanlarını belirlemek için kullanılan yöntemdir. Firmanın tedarik döngüsünün ve tedarikçiden alınan ürünlerin stoka ulaşma süresine göre düzenlenmesi gerekmektedir. Ayrıca firmanın satış performansı stokları doğrudan etkilediği için bu konuyu da PAR seviyesini belirlerken firmaların göz önünde bulundurması gerekmektedir. PAR seviyesini belirlemek için ise şu formül kullanılmaktadır;
Stok seviyesi = (Aylık ortalama satış + yedek stok) / aylık tedarik süreci
FIFO ( First In, First Out)
Adını İngilizce yaygın kullanılan bir ticaret terimi olan “First in, first out” yani “İlk giren ilk çıkar” kalıbının kısaltmasında alan FIFO, isminden de belli olduğu üzere stoklara ilk giren ürünün ilk olarak satılması yöntemidir. Et ve süt ürünleri gibi raf ömrü kısa olan ürünler üzerine yoğunlaşan işletmeler için başlıca kullanılan yöntemdir.
Raf ömrü kısa olan sektörler haricinde de neredeyse bütün firmaların en çok tercih ettiği yöntemlerin başında yer almaktadır. Eldeki ürünlerin zamanla yıpranması, hızlı değişen elektronik sektöründeki gibi eski sürüm ürünlerin stokta kalması gibi potansiyel sorunlara karşı kullanılan yöntemdir.
ABC Analizi
ABC analizi, firmaların kullandıkları stok kontrol yöntemlerinin başında yer almaktadır. Dünya genelinde bütün sektörlerin kullandığı olmazsa olmaz stok yönetim biçimidir. Bir firma elindeki tüm ürünleri aynı oranda satamaz. Her firmanın kendi popüler ürünü mevcuttur. Bu da ürünlerin stoklarda kapladığı alanı değiştirmektedir. Bu durumu belirlemek için kullanılan sınıflandırma yöntemine ABC analizi denilmektedir. ABC analizi stok kontrolü yaparken firmaya büyük kolaylık sağlar ve şu şekilde formülleştirilmiştir.
- A sınıfı: Yüksek kar getiren ürünlerin stoklardaki toplam ürüne oranı
- B sınıfı: Ortalama kar getiren ürünlerin stoklardaki toplam ürüne oranı
- C sınıfı: Kar getirmeyen yani ölü tabir edilen ürünlerin stoklardaki toplam ürüne oranı
LIFO (Last In, First Out)
Yine bir başka İngilizce ticaret tabiri olan “Last in, first out” yani “Son giren, ilk çıkar” kalıbının kısaltmasından adını alan LIFO ise FIFO’nun zıttı olan stok kontrol yöntemidir. Maliyet veya tedarik fiyatlarının arttığı dönemlerde stoklara giren son ürünün ilk olarak satılmasıdır. Dönemsel olarak fiyatları artan stok ürünlerinin zaman içinde elde kalması durumunda fiyatlarının düşmesi ile satış yaparken zarar etmeye karşı kullanılan stok kontrol yöntemidir.
Tıpkı bu listede olduğu gibi farklı e-ticaret terimleri öğrenmek isterseniz bu konudaki yazımızı inceleyebilirsiniz.
Stoksuz E-ticaret Mümkün Mü?
Stoksuz e-ticaret yapılabilir. Küçük ve orta ölçekli e-ticaret firmalarının sıklıkla kullandığı bu yönteme e-ticaret jargonu içerisinde “dropshipping” denilmektedir. Stoksuz e-ticaret içerisinde en yaygın kullanılan ise xml ile ürün tedarikidir. Stok gerektirmeyen bu e-ticaret yöntemi görüntüde oldukça zahmetsiz ve sermaye gerektirmeden e-ticaret yapımını sağlıyor gibi görünse de başarılı olmak için oldukça titizlikle yürütülmesi gereken bir yöntemdir. Xml ile e-ticaret sitenize entegrasyonu sağlanan ürünlerin çalışma prensibi ise şu şekildedir.
- E-ticaret sitenize siparişi gelen ürün ile ilgili bütün bilgiler direkt tedarikçi firmaya iletilir
- Satıcı tedarikçi firmaya anlaştığı fiyat için ödemesini yapar
- Satıcı faturayı müşteriye iletilmesi için tedarikçiye gönderir
- Tedarikçi ürünü ve faturayı müşteriye gönderir
Bu yöntem ile e-ticaret yapıyor olmak birçok farklı alanda maliyet kısıtlaması gibi firmanıza önemli avantajlar sağlarken, ürünün üreticisi ya da stok sahibi bizzat firmanız olmadığı için müşteri ile yaşanabilecek iade ya da değişim işlemleri gibi durumlarda sıkıntılar yaşamanıza sebebiyet verebilir.
Sonuç
Stok kontrol yöntemleri bir firmanın gelecekteki pozisyonunu belirlemek için en büyük öngörü kaynağıdır. Satışa direkt olarak etki etmesinin yanı sıra doğru şekilde yapılan stok kontrolü firmaya hem ekonomik olarak hem de zamandan tasarruf da sağlamaktadır.
Ayrıca, e-ticaret siteniz için doğru olarak belirlediğiniz ve kullanmaya başladığınız stok kontrol yazılımı ile firmanız her zaman güncel kalacak, size sadakatli ve mutlu müşteriler sağlayacaktır.
