Teknolojinin gelişmesi insanları ticaret alanında yeni alanlara yönlendirdi. Bunlardan biri de e-ticaret. E-Ticaret günümüzde oldukça ilgi çeken ve günden güne büyüyen bir sektör. Bu büyümeyle birlikte de e-ticaret kendi içerisinde yeni iş modelleri de oluşturmaya başladı. Bu modelleri kendi içerisinde 2 ana başlık altında toplayabiliriz. Ancak bu başlıklarda kendi içlerinde ayrılıyorlar. Bu yazımızda bu başlıkların detaylarını bulabilirsiniz.
Aynı zamanda e-ticaret jargonu yazımızdan bunun gibi farklı terimlerin anlamlarına da ulaşabilirsiniz.
Satılan Ürüne Göre E-Ticaret Türleri:
Doğrudan E-Ticaret:
Fiziksel olmayan mal ve hizmetlerin siparişinin, ödenmesinin ve tesliminin internet üzerinden yapılmasına denir. Burada bahsedilen mal ve hizmeti, bilgisayar programları, müzik ve eğlence programları, danışmanlık hizmetleri olarak tanımlayabiliriz. Direkt olarak satın alındığı için doğrudan e-ticareti dışsal faktörlerden bağımsız yapar.
Doğrudan e-ticarete en iyi örnekler ise; bir ücret karşılığı müzik satın alınması, müzik paylaşım platformlarına üye olunması, online olarak danışmanlık almaktır.
Spotify ve Fizy’i doğrudan e-ticaret örneği olarak verebiliriz. Spotify yabancı bir müzik dinleme platformu iken Fizy Türk bir müzik dinleme platformudur. Bu iki platformu kullanmak için bir abonelik oluşturup aylık bir ücret ödenmesi gerekir. Yani bir ücret karşılığında müzik satın alınır.
Dolaylı E-Ticaret:
İnternet üzerinden bir ürünün ödenmesi yapılarak alınması üzerine siparişin ürünü aldığınız firma tarafından kargoya verilerek alıcıya ulaştırılması aşamalarını kapsayan e-ticarete dolaylı e-ticaret denir. Fiziki olarak bir ürünün teslimi söz konusudur ve kargo, para ve gümrük gibi birden çok dışsal faktöre bağlıdır.
Dolaylı e-ticaret örnek olarak bir e-ticaret sitesi üzerinden alınan kıyafet, ayakkabı ,kozmetik ürünleri, dekorasyon ya da kitap gibi ürünleri örnek verebiliriz.
Örneğin; Asos ( https://www.asos.com/us/) web sitesi üzerinden kıyafet alışverişi yapmak dolaylı ticarete örnektir. Başka bir örnek ise D&R (https://www.dr.com.tr/) web sitesi üzerinden verebiliriz. D&R’ın sitesi üzerinden kitap, oyun ve daha birçok ürün satın alınabilir. Bu ürünler kargo aracılığı ile belirtilen adrese teslim edilir.
Taraflarına Göre E-Ticaret Türleri:
E-Ticaret modellerinin B2B, B2C, C2C, C2B, B2G, B2E olmak üzere alt kolları bulunmaktadır. Her e-ticaret şirketi bu modellerden en az bir tanesini kullanır. Bu e-ticaret modellerini daha detaylı bir şekilde inceleyelim.
B2C (Business to Customer) – İşletmeden Tüketiciye E-Ticaret
Örnek: Trendyol, Hepsiburada, Nike, Gittigidiyor, Amazon
Bu işletme modelinde işletme mallarını veya hizmetlerini doğrudan tüketiciye satar. Tüketiciler işletmelerin ürünlerini web sitesi üzerinden sipariş eder. Günümüzde en yaygın kullanılan e-ticaret türü B2C’dir.
Bu e-ticaret modeline örnek olarak; Amazon’u ve Gittigidiyor’u gösterebiliriz. İkisi de aynı alanda iş yapan şirketlerdir. Amazon dünya çapında en çok alışveriş yapılan sitelerin başında gelir. Birçok işletme Amazon üzerinden bir sanal dükkan açarak ürünlerini direkt olarak tüketiciye satar. Türkiye’de ise Gittigidiyor, Hepsiburada gibi siteler de aynı mantıkla işleyen sitelerdendir.
Bir diğer farklı B2C örneği ise Yemek Sepeti’dir. Bu web sitesinde dükkan açan işletmeler satış yaptığı ürünleri müşterilere direkt olarak satışını yapıyor. Site üzerinden verilen siparişler direkt olarak işletmeye gider. Ardından işletme siparişi müşteriye teslim eder.
Sizin bir şahıs şirketi aracılığıyla ya da şirketleşerek tüzel kişilik altında bir web sitesi açarak son tüketiciye ürün satmanız bu kapsamda ele alınacaktır.
B2B (Business to Business ) – İşletmeden İşletmeye E-Ticaret
Örnek: Aliexpress, Morpack
E-ticaret türleri arasında bu modelde işletmeler tüketiciye bir ürün satışı gerçekleştirmez. Şirketler arası yapılan bir ticaret türü olan B2B e-ticarette ürün veya hizmet alışverişi iki firma arasında bir aracı olmadan gerçekleştirilir. Bu işletme türünde üreticiler, toptancılar, perakendeci ve reklam sektörü gibi topluluklar bulunur.
Bu e-ticaret modeline örnek olarak; Aliexpress’i verebiliriz. Aliexpress aynı zamanda tüketiciye de ürün satışı yapsa da çoğunlukla başka bir işletmeye de ürün satışı yapılır. Bu tarz sitelerden toplu ürün alıp satış yapan işletmeler bulunur. E-ticaret toptancıları yazımızda ele aldığımız işletmeler de bu kapsamda ele alınabilir.
Aynı şekilde reklam şirketleri de B2B iş modeline dahildir. Şirketiniz için bir reklam kampanyası düzenlemek istediğinizde başka bir işletmeden bir hizmet satın alımı yaparsınız.
C2C (Customer to Customer) – Tüketiciden Tüketiciye E-Ticaret
Örnek: Sahibinden, Letgo
Bu işletme modeli tüketiciler arasında gerçekleştirilen bir e-ticaret türüdür. Herhangi bir şirket dahil olmadan tüketiciler birbirleri ile temas halindedirler. Bu e-ticaret modelinde tüketici kendi mallarını üçüncü bir parti üzerinden başka bir tüketiciye satar. Üçüncü parti genellikle satılan ürünler üzerinden bir komisyon alır. Genellikle ikinci el ürünlerin satıldığı veya açık arttırma yapılan sitelerde en çok kullanılan modeldir.
Bu e-ticaret modeline örnek olarak; eBay ve Sahibinden.com’u örnek olarak verebiliriz. İki sitede ikinci el satışları için oldukça fazla kullanılan web sitelerindendir. Bu siteler dışında Letgo, Zebramo, Dolap ve Depop gibi sitelerde C2C iş modelinin kullanıldığı sitelere örnek olarak gösterilebilir.
C2B (Customer to Business) – Tüketiciden İşletmeye E-Ticaret
Örnek: Fiverr, Upwork, Bionluk
Bu işletme modelinde tüketiciler mallarını veya hizmetlerini şirketlere satar. Bu model geleneksel ticaret yöntemi olan şirketlerin tüketicilere ürün sunmasından farklı işlemektedir. Burada işletme tüketici durumundadır.
Bu e-ticaret modeline örnek olarak; blog sitelerini örnek olarak gösterebiliriz. Blog siteleri üzerinden bir ürün ya da bir hizmet yorumlamak C2B iş modeline dahildir. Aynı zamanda bir logo tasarlayan grafiker de C2B iş modelini kullanır. Upwork gibi freelance platformları da bu kapsamda ele alınabilir.
Bu temel modeller dışında çok daha az kullanılan ticaret modelleri olsa da internet satışlarının dahil olduğu temel seçenekler bunlardır.
